De 12 competenties van een UX Designer

In een branche die nog steeds in verandering is, is het lastig om door de bomen het bos te blijven zien. Uiteindelijk draait UX om verschillende specifieke vaardigheden en is het belangrijk om te ontdekken waar je goed in bent. Over welke competenties beschik jij als UX designer, of waar zou je aan willen werken?

Als we alle verschillende titels op de vacaturebanken even gewoon naast ons neerleggen, blijkt dat de fundamentele rollen niet zoveel veranderen. Sommigen zijn gericht op technische vaardigheden (zoals interactie-ontwerp en prototyping), terwijl anderen meer focus hebben op zachte vaardigheden (zoals waarde creëren en faciliteren). Het vermogen om beide kanten in evenwicht te houden, is een unieke vaardigheid van iedere UX designer.

Het is zeldzaam dat één persoon een expert is op elk gebied. Toch wordt er nog altijd veel gejaagd op de mythische ‘eenhoorn’: de ene ontwerper die diepgaand onderzoek verricht, zinvolle producten ontwerpt, duidelijke teksten schrijft, codeert en ook nog even in de analytics duikt. Designers die in staat zijn veel vaardigheden te combineren, zijn de zogenoemde T-shaped UX designers. Of ‘UX team of One’, zoals wij zo’n eenzame designer in een groot team vaak bestempelen.

De T-shaped designer heeft lichte kennis in een breed scala aan disciplines, gecombineerd met een diepgaande expertise in één of meerdere disciplines. Het hebben van een brede kennis stelt je in staat om het werk van collega’s beter te begrijpen en stimuleert creativiteit en samenwerking. Zo is een visueel ontwerper met kennis van code is heel praktisch, vanwege de efficiënte overdracht naar development. Maar uiteindelijk, bij een carrière die zich verder ontwikkelt, is er behoefte aan meesterschap. Dieper ingaan op één of twee disciplines leidt tot beter werk en een sterker gevoel van doelgerichtheid.

De 12 belangrijkste competenties van een UX designer

UX kent 12 belangrijke competenties. Hiermee stel je een succesvol team samen of stippel je als UX professional je eigen route uit. Je leest in dit artikel over de verschillende vaardigheden en belangrijke vragen die erdoor beantwoord worden. Zo krijg je meer inzicht in UX en ontdek je welke vaardigheden jij nodig hebt in je team.

1. Identificeren van het ‘probleem’

Deze eerste competentie is fundamenteel voor de ontwerpers die zich op het vlak van strategie en onderzoek begeven. Een opdrachtgever die hulp zoekt bij het verbeteren van een product of dienst, wil graag snel resultaat zien, maar loopt daarbij het risico dat er stappen worden overgeslagen, stappen en activiteiten die bijdragen aan het begrijpen en identificeren van het (werkelijke) probleem. De probleemfase is het meest strategische en abstracte deel binnen design en productinnovatie, want vaak is alleen het eindresultaat zichtbaar en niet de hoeveelheid onderzoek en de strategie die eraan vooraf is gegaan. Juist het onderzoek en de exploraties die nodig zijn om het probleem goed te begrijpen is een fundamenteel startpunt van het ontwerpproces.

Het ‘waarom’ kennen én delen is een belangrijk ingrediënt om de andere teamleden te voeden en te inspireren om samen een ​​betekenisvolle ervaring te creëren voor de eindgebruikers. 

Een designer stelt bij het ontwerpen van een nieuw product vragen zoals:

• Waarom creëren we dit product, deze dienst of functionaliteit?
• Hoe zal de organisatie het leven van gebruikers verbeteren?
• Wat voor verschil maakt het in de wereld?
• Waarom hechten klanten en belanghebbenden er waarde aan?

Voor de identificatie van het probleem beschikt de ontwerper over persoonlijke kwaliteiten zoals nieuwsgierigheid, durven door te vragen en niet bang zijn om confrontaties aan te gaan — want je maakt niet altijd vrienden door veel vragen te stellen.

2. Creëren van een visie op het gewenste resultaat

Een visie geeft richting en loopt vooruit op het idee. Het geeft een inspirerende blik op de toekomst en de voorgestelde oplossing. Het is meer dan een paar zinnen: het laat zien hoe de investering tot betere resultaten leidt, welke problemen worden opgelost en wat de voordelen zijn voor de organisatie die in het product investeert. Als een ontwerper van een visie voor een product of service mag je een beetje dromen, maar je gebruikt ook data, bijvoorbeeld uit onderzoek, om je visie te onderbouwen. Het is voor opdrachtgevers verleidelijk om deze stap over te slaan, zodat alle aandacht kan worden geconcentreerd op technische vaardigheden en de uitvoering. Door eerst het probleem te definiëren en de visie voor de dienst of het product te formuleren, ben je met het team in staat om sneller en gemakkelijker beslissingen te nemen, op één lijn te blijven en ervaringen te delen de bijdragen aan het realiseren van die visie. 

Een ux designer met de competentie om een visie vorm te geven stelt vragen zoals:

• Voor wie maken we dit product?
• Wat zijn de unieke eigenschappen van het product?
• Welke gebruikersproblemen of pijnpunten lost het op?
• Hoe zal het product worden beleefd?
• Wat zijn de resultaten (of waarden) als de visie wordt gerealiseerd?

Een visie werkt als een kompas en als belangrijke tool voor leidinggevenden om technische en creatieve mensen duidelijke kaders mee te geven. Teams zijn productiever en meer gemotiveerd om te excelleren, zonder dat micromanagen nodig is.

3. Begrijpen van de doelgroep door empathie en onderzoek

Hoe goed ken je de gebruikers van jouw producten of diensten? Vaak minder goed dan we denken, omdat we het als mensen lastig vinden om door te vragen en veel aannames doen over wat mensen nodig hebben. Deze aannames komen vaak niet overeen met de werkelijkheid. Daarom wil je als designer bewijs verzamelen over hoe de houding en het gedrag van je doelgroepen verandert zodra ze interacties aangaan met jouw producten of diensten.

Gebruikersonderzoek uitvoeren om begrip te krijgen voor het leven van mensen is essentieel om de context, emoties, doelen en motivaties van je doelgroep te identificeren. Voordat je je kunt inleven in je gebruikers, is het van belang om de behoeften van de verschillende gebruikersgroepen boven tafel te halen en deze te verbinden met de bedrijfsdoelstellingen. Met het combineren van kwalitatief en kwantitatief onderzoek verzamel je inzichten om relevante interacties voor nieuwe producten of diensten te ontwerpen, of bestaande te verbeteren.

Een designer met onderzoekscompetenties stelt vragen zoals:

• Wat zijn de bedrijfsdoelstellingen en draagt het oplossen van dit probleem hieraan bij?
• Wat willen we leren en ontdekken?
• Welke doelgroepen kunnen we beschrijven en wat zijn hun kenmerken?
• Hoe past onze oplossing in hun leven?
• Wat is hun houding ten opzichte van jouw product of service in het algemeen?
• Waar zoeken ze naar, wat denken, voelen, zeggen, zien en doen ze?

Gebruikersonderzoek levert je zekerheid en onderbouwing voor de investering. Het is binnen het UX design proces een onmisbare competentie.

4. Meten van het succes

Het resultaat van user experience design is meetbaar – als je vooraf de doelen duidelijk hebt. Het onderzoeks- en ontwerpproces stelt de gebruiker centraal en verlaagt daardoor de kans op falen, van bijvoorbeeld nieuwe innovaties of producten die niet gebruiksvriendelijk zijn. Vooraf beantwoorden wat UX oplevert is lastig – het is tenslotte een creatief en iteratief proces. Het draagt hoe dan ook bij aan een besparing op ontwikkelkosten door de geïntegreerde feedback loops met eindgebruikers. De competenties die daarvoor nodig zijn liggen op het snijvlak van zakelijke informatie, het analyseren van data en het begrijpen van bedrijfsprocessen. Door te werken met een nulmeting en vooraf opgestelde ‘success metrics’ maak je het ontwerpproces objectiever, concreter en waardevoller.

Omdat er steeds meer mogelijkheden zijn om data beschikbaar te maken, is het meten van UX-activiteiten een stuk eenvoudiger geworden. Er zijn talloze producten en onderzoeksmethodes beschikbaar om kwalitatieve en kwantitatieve informatie te verzamelen.

Om de resultaten van je werk meetbaar te maken stel je vragen zoals:

• Wat is het doel?
• Hoe komen we aan data en de juiste informatie?
• Hoe gaan we meten en houden we de voortgang bij?
• Welke activiteiten of bedrijfsprocessen willen we veranderen of verbeteren?
• Op welke KPI’s of cijfers wordt nu gestuurd binnen de organisatie
• Wanneer zijn we succesvol?

Steeds meer teams werken met een aanpak waarbij de zakelijke doelstellingen, zoals reductie van telefoontjes op de helpdesk, worden afgezet tegen meetbare UX doelen zoals het verhogen van de usability score.

5. Weghalen van frictie en obstakels

Het verminderen van frictie en het weghalen van obstakels bij het gebruik van digitale producten vereist vaardigheden die betrekking hebben op het bieden van context en het aanbrengen van structuur. De ontwerper maakt, met behulp van voorafgaand onderzoek en eigen expertise, inzichtelijk welke knelpunten de gebruikers ervaren. Binnen het vakgebied noemen we dit de informatie-architectuur. Het gaat erom alle afzonderlijke onderdelen te rangschikken in iets dat gebruikers begrijpen.

Deze competentie vereist een sterk gevoel van empathie voor de gebruiker, om de wereld en de ervaring door hun ogen te kunnen zien. Het vereist ook een strategische mentaliteit om te zien hoe alle puzzelstukjes in elkaar passen. Evenals technische basisvaardigheden, om in grafische representaties die puzzel ook met anderen te kunnen delen. Denk hierbij aan het opzetten van sitemaps en flow-diagrammen.

Een ontwerper met deze competentie stelt vragen zoals:

• Wat zijn de belangrijkste doelen van de gebruikers en hoe kunnen ze deze bereiken met jouw product of dienst?
• Hoe doorloopt een persoon deze digitale ervaring?
• Hoe kunnen we de informatie zo eenvoudig mogelijk structureren?
• Hoe kunnen ze gemakkelijk informatie vinden en hun taken uitvoeren?
• Wat is de snelste manier om ze van A naar B te helpen?

De structuur van informatie, navigatie en taken van de totale productbeleving worden meestal uitgeschetst op een groot whiteboard.

6. Ontwerpen van intuïtieve interacties

De interacties tussen mens en machine op het hoogste niveau krijgen is het fundament van UX design. We communiceren de hele dag met apparaten: sommige fysiek en sommige digitaal. Hoewel we de eerste keer dat we een lichtschakelaar gebruikten niet meer kunnen herinneren, moesten we toen ook leren wat het was, hoe het werkte en wat je ermee kon bereiken.

Hetzelfde geldt voor digitale producten. We denken niet meer na over de websites, apps en technologie die we de iedere dag gebruiken. Toch zijn er duidelijke conventies en moeten we leren hoe we ermee kunnen werken, wat de mogelijkheden zijn en welke taken we ermee kunnen uitvoeren. Dat is mogelijk omdat de ontwerpers daarvan bedreven zijn in interactieontwerp.

De kunst van interacties ontwerpen maakt van mechanische technologie een intuïtieve ervaring. Mensen raken zo snel vertrouwd met jouw product, bereiken hun doel makkelijker en onthouden hoe ze dit moeten doen, voor als ze later weer terugkomen.

Een ontwerper van interacties stelt vragen zoals:

• Wat zijn de primaire en secundaire taken
• Wat is de volgende stap na een interactie
• Hoe voorzien we de gebruiker van feedback
• Hoe sluit het product maximaal aan op de verwachtingen van de gebruikers

Door de doelen en context van gebruikers te begrijpen, kun je interacties ontwerpen die gebruikers helpen om een product gemakkelijk te ontdekken en ervan te profiteren. Thuis, onderweg en op het werk.

7. Visualiseren van oplossingen met prototyping

Een prototype is een uitwerking van een concept, een idee of (een deel van) een oplossing. Het vermogen om een idee of een concept te visualiseren door middel van interface-ontwerp en prototyping is een onmisbare UX-vaardigheid. De methode volgt meestal na het uitvoeren en analyseren van gebruikersonderzoek. Maar je kunt het ook inzetten om snel een idee te testen met je team of met toekomstige of bestaande gebruikers. Deze competentie vereist dat je anticipeert op wat gebruikers mogelijk moeten doen en voldoende kennis van logica en conventies van digitale toepassingen. Van belang is dat je vooraf vragen opstelt over wat je wilt leren van de doelgroep en wat de impact is op de technische realisatie. Je kunt al prototypen met een paar A4-tjes of heel uitgebreid, compleet met grafisch ontwerp en echte data.

Een ontwerper van prototypes stelt vragen zoals:

• Wat willen we leren van de doelgroep?
• Welke processen of taken willen we testen?
• Lossen we het probleem op met deze oplossingen of functionaliteiten?
• Wat zijn de voordelen ten opzichte van de oude situatie?
• Hoe ziet de ideale oplossing eruit?
• Is de oplossing technisch haalbaar?

Prototyping is zowel een technische als een creatieve competentie, en daarom niet voor iedere ontwerper even gemakkelijk om onder druk uit te voeren. Toch speelt tijd wel een rol en heeft het extra veel waarde om meerdere oplossingen voor een probleem uit te werken. Zie het al een vorm van experimenteren. Het draait om de resultaten en waarde die je levert.

8. Ontwerpen van emotie en beleving

De grafisch ontwerper, binnen het vakgebied vaak de visual of user interface designer genoemd, is de visuele kunstenaar die de logica van interacties vertaalt naar de magie van beleving. Deze competentie vraagt om oog voor detail en het kunnen vertalen van de merkwaarden naar een hoogwaardige digitale gebruikerservaring. Het vereist ook dat je een duidelijke visuele hiërarchie kunt ontwerpen en de grafische basiselementen zodanig uitwerkt dat deze direct communiceren en duidelijk zijn voor de gebruikers. Denk daarbij op het vlak van gebruiksvriendelijkheid en intuïtieve navigatie aan de verschillende statussen van een button en de verhoudingen tussen typografische elementen, zoals kopteksten en titels formuleren. Maar ook de meer emotionele laag van een website of applicatie wordt meegenomen in de totale look & feel: de merkpersoonlijkheid, bijvoorbeeld uitgedrukt in illustraties, iconen en bewegende elementen.

Een user interface ontwerper houdt zich bezig met vragen zoals:

• Wat is de merkpersoonlijkheid?
• Wat zijn de richtlijnen van de huisstijl?
• Kan ik mijn ontwerpkeuzes onderbouwen?
• Hoe maak ik het product toegankelijk en gebruiksvriendelijk?
• Welke verleidings- en designprincipes pas ik toe?
• Hoe zorg ik voor een onderscheidende en consistente productbeleving met kleur, beeld, typografie en animatie?
• Hoe draag ik mijn visie over op de technische mensen?

Als user interface designer werk je nauw samen met developers, die de front-end en back-end code ontwikkelen. Tegelijk ben je ook een verhalenverteller en sterk in het presenteren en onderbouwen van je ontwerpkeuzes.

9. Schrijven van teksten die helpen en beïnvloeden

Een website, app of digitaal product kan nog zo mooi zijn, als de teksten niet duidelijk communiceren kunnen gebruikers er niet mee overweg. De teksten van een digitaal product of user interface betreffen het hele spectrum van verleiden, informeren en helpen en is een hele gespecialiseerde vaardigheid. Schrijven van teksten voor de user interface, ook wel UX copy genoemd, is van grote invloed is op de gebruiksvriendelijkheid en conversies binnen een digitaal product.

UX-copywriting helpt gebruikers om complexe informatie eenvoudig te consumeren, helpt gebruikers om hun taken uit te voeren en het product te leren kennen. Denk aan helpteksten, teksten op knoppen, menu labels, foutmeldingen, formulieren en algemene voorwaarden. Het schrijven van een goede UX copy is een specialisatie op zich en niet zo eenvoudig als het lijkt. Uit onderzoek blijkt dat wel tot 50% van de usability fouten worden veroorzaakt door onduidelijke teksten in de interface.

Een UX copywriter stelt bij het schrijven van teksten voor de user interface vragen zoals:

• Welke stijl past het beste bij de doelgroep?
• Wat moet de gebruiker doen op dit scherm?
• Hoe kun je gebruikers stap voor stap door de interface leiden, zodat ze hun taken met succes kunnen uitvoeren?
• Hoe breng je de persoonlijkheid van het merk over in de inhoud?
• Hoe breng je de benodigde boodschap over in zo min mogelijk woorden en karakters?
• Hoe kun je bij elke stap de waarde van het product of de dienst versterken?

Net als bij ontwerpen, vereist het empathie voor de gebruiker en gaat het om het vinden van een balans tussen het ondersteunen van de bedrijfsdoelen (zoals het verkopen van producten) en de gebruikersdoelen (zoals het voltooien van een bepaalde taak).

10. Leiderschap tonen en opkomen voor de waarde van UX

Design werd altijd beschouwd als een puur creatieve discipline die gericht was op het verleiden van mensen om producten te kopen of diensten af te nemen. Maar nu technologie het ontwerpproces naar zich toe heeft getrokken, is de vraag naar digitale productontwerpers toegenomen en worden er steeds hogere eisen gesteld door gebruikers, omdat ze dagelijks van software applicaties en digitale omgevingen gebruik maken. Hierdoor is de rol van de design professional ook veranderd. Het testen van design is een integraal onderdeel van het ontwerpproces geworden, met als doel om blijvende waarde te creëren.

Doordat voor opdrachtgevers de investering in onderzoek en UX design is toegenomen, wordt het aantonen van de zakelijke waarde ook steeds belangrijker. Daarbij is het aansturen van designers en design teams een aanvullende verantwoordelijk geworden. Een nieuwe rol die steeds vaker wordt toegevoegd om het ontwerpproces te borgen en designers te begeleiden, is de UX lead.

Een UX lead beantwoord vragen van teamleden en belanghebbenden zoals:

• Waarom zouden we hierin investeren?
• Hoe ondersteunt dit onze bedrijfsdoelstellingen?
• Hoe zal dit de gebruikerservaring verbeteren?
• Hoe kunnen we het user-centered design proces en de kwaliteit borgen?
• Hoe wordt succes gemeten en bewaakt?
• Hoe bepalen we welke projecten prioriteit krijgen?|
  

Een design professional met leidinggevende competenties is actief betrokken bij de conceptuele uitwerking van oplossingen en beschikt over een combinatie van zakelijke kennis en sterke communicatieve vaardigheden. Dat helpt om buy-in te creëren bij alle belanghebbenden en het aantonen van de waarde van UX.

11. Faciliteren van creatieve workshops en brainstormsessies

Omdat UX design steeds meer gezien wordt als onderscheidende factor voor het zakelijk succes van bedrijven, is de kracht van faciliteren een belangrijke competentie geworden. Er zijn tenslotte altijd meerdere afdelingen van een organisatie bij betrokken. Ook hier zijn empathie en leidinggevende vaardigheden belangrijk, alleen minder voor het uitvoeren van designwerk en meer voor het begeleiden en veranderen van processen en organisaties.

Beslissers en belanghebbenden actief laten participeren bij het oplossen van een probleem, bijvoorbeeld in de vorm van co-creatie en brainstormsessies, is een vaardigheid die gevorderde UX designers moeten beheersen. Om alle afdelingen efficiënt te laten samenwerken is het belangrijk om iedereen een stem te geven en te betrekken op vaste momenten tijdens het ontwerpproces. Een facilitator is echter niet verantwoordelijk voor de kwaliteit van het product, maar vooral voor het proces om tot kwalitatieve en innovatieve oplossingen te komen.

Een UX designer met faciliterende competenties stelt de volgende vragen:

• Wie hebben we nodig om onze doelen te behalen?
• Welke tools en methodes kan ik inzetten om het proces goed te leiden?
• Welke rollen en expertises hebben we nodig? 
• Wat is er nodig om mensen aan boord te krijgen en dit idee te implementeren?
• Hoe kan ik het proces faciliteren en bijsturen, zonder actief bij te dragen aan UX activiteiten?
• Hoe betrekken we klanten en eindgebruikers?

De facilitator zet zich in als ‘instrument’. Individuele belangen en ego gaan dan even aan de kant. Geduld en je inleven in de individuele belangen van mensen zijn belangrijke competenties.

12. Samenwerken en omgaan met feedback

Digitale producten ontwerpen is een teamprestatie. Met een breed pakket aan gewenste vaardigheden is het vanzelfsprekend dat een UX designer een teamspeler is. UX design is een multidisciplinair en iteratief proces. Met respect met elkaar samenwerken, kritiek op je werk kunnen ontvangen en omgaan met feedback zijn vaardigheden die iedereen verwacht bij design professionals. Toch worden creatieve sessies bijwonen en tussentijds feedback verzamelen vaak gezien als tijdverspilling. Of het wordt overgeslagen uit angst om deadlines niet te halen. 

Samenwerken kost in het begin misschien meer tijd, maar het bespaart later in het proces veel tijd (en geld) als er fouten worden voorkomen. Een schets- of ideation sessie inplannen onderbreekt misschien de flow van een ontwerper, programmeur of ander teamlid, maar het leidt meestal tot krachtige ideeën en slimme oplossingen die een ontwerper alleen nooit had kunnen bedenken. Dit draagt dus ook bij aan de persoonlijke groei en professionaliteit van de UX designer.

Een UX designer is daarom altijd bezig met vragen als:

• Wat is mijn rol binnen het team en hoe lever ik waarde?
• Hoe werk ik samen tijdens het ontwerpproces?
• Hoe vaak geef en ontvang ik feedback op het gemaakte werk?
• Hoe kunnen we de oplossing samen nog beter maken?
• Wat kan ik hiervan leren en toepassen op toekomstige ontwerpen?

Feedback geven en ontvangen kun je leren. In plaats van een negatieve ervaring moet kritiek leerzaam en inspirerend zijn. Het komt neer op vertrouwen en het gemeenschappelijk doel om samen iets beters creëren. Dit is juist een uniek binnen het ontwerpproces en wat het bedrijfsleven nodig heeft om complexe problemen op te lossen.

Je werkgeluk verhogen

Als beginnende ontwerper ben je nog druk met het ontwikkelen van je vaardigheden, maar ook als je lang in het vak zit zul je deze moeten blijven toetsen aan de vraag uit de markt. Als het goed is  heb je met behulp van de bovenstaande 12 competenties meer inzicht gekregen in je creatieve kernvaardigheden en kun je aan de slag met het vormgeven van je professionele ontwikkelkompas. Als je met aandacht kijkt naar de gebieden, activiteiten en vaardigheden die je gemakkelijk afgaan, of juist minder energie geven, kun je samen met je collega’s en teamleiders een goed gesprek voeren over je rol, betekenis en werkgeluk. Ons doel is om je creatieve zelfvertrouwen een boost te geven. Hopelijk zijn we daarin geslaagd. 

Wil je een persoonlijk gesprek aanvragen met een van onze ervaren UX professionals, boek dan een UX spreekuur of neem contact met ons op.